Tajemniczy mistyczny Pałac Jerebatan...

Tak to miejsce nazwali Turcy... Podziemny Pałac Jerebatan (Jerebatan Saray) - co się pod tą nazwą kryje? A kryje się miejsce fascynujące, w swoim pięknie wręcz bajkowe, chociaż nie przeznaczone w założeniu do oglądania i podziwiania... Pod miejscem spalonej podczas rewolty Nikka katedry św. Eliasza, cesarz Justynian kazał zbudować największy zbiornik wodny zwany przez mieszkańców Konstantynopola Cysterną Justyniana lub Cysterną Bazyliki. Znajduje się on rzeczywiście rzut beretem od Hagia Sofia i placu Sułtana Ahmeda, czyli dawnego Hippodromu, więc w centrum dzielnicy cesarskiej.

Cysterna to ogromna podziemna komnata, której strop oparty jest na 336 marmurowych kolumnach, postawionych w 12 rzędach po 28 kolumn. Komnata ma wymiary 143 x 65 m i mogła pomieścić do 100 000 metrów sześciennych wody. Kolumny dostosowano do jednakowej wysokości 9 m. Pochodzą one z wielu budowli, zostały zebrane z całego terytorium Cesarstwa Wschodniego, 98 to kolumny korynckie, pozostałe 238 są w stylu doryckim.

Po zdobyciu Konstantynopola przez Turków ta wspaniała budowla wyszła dość prędko z użycia i pamięć o niej zaginęła. Holenderski podróżnik i uczony Gylles, przebywający w przemianowanym na Stambuł mieście w połowie XVI w. zainteresował się opowieściami mieszkańców o podziemnym morzu z którego wydobywano wodę i łowiono ryby (ryby żyją w cysternach i dziś). Odszukał zejście w w podwórzu jednego z okolicznych domów i odkrył cysternę na nowo...

Potem już o niej nie zapomniano, za czasów sułtanów poddano ją dwukrotnie konserwacji w 1723 r. i w drugiej polowie XIX w. Ostatni raz poddano ją gruntownej konserwacji w końcu lat 80-tych XX w i wtedy udostępniono do zwiedzania. Wnętrze oświetlone światłem robi kolosalne wrażenie. Las kolumn, woda, cisza tworzą absolutnie mistyczną atmosferę przenikającą aż do szpiku kości...

Dodam, że jest to największa z cystern, ale (chociaż niewiele osób o tym wie) zachowały się jeszcze dwie inne, które można również zwiedzać. Obie są starsze i również bardzo ciekawe.

Pierwsza a nich nazwana jest poetycznie Cysterną Tysiąca i Jednej Kolumny, lub inaczej Cysterną Filoksenosa. Ma powierzchnię 3640 mkw (Cysterna Justyniana to 9800 mkw) i zbudowano ją pod pałacem w IV w ne. Mogła pomieścić do 40 000 metrów sześciennych wody. Strop opiera się na 224 wspaniałych kolumnach z białego marmuru z wyspy Proconnessus (dziś nosi nazwę Marmara - oczywiście od złóź marmuru), a za nią całe morze ... Kolumny są wyższe niż w Cysternie Justyniana - miały pierwotnie ok. 16 m wysokości. Po zniszczeniu pałacu nad cysterna w VI w. pomieszczenie poddano remontowi w wyniku którego wzmocniono i podniesiono posadzkę, skutkiem czego nie całe kolumny są widoczne. Po podboju tureckim o cysternie zapomniano. Odkryto ją podczas wznoszenia pałacu dla jednego z paszów w XVII w.

Obecnie cysterna jest odrestaurowana i można ją oglądać.

Najmniejszą z konstantynopolskich cystern, którą można zobaczyć jest Cysterna Teodozjusza, wybudowana za czasów cesarza Teodozjusza II w pierwszej połowie V w. Ma wymiary 45 x 25 m, a strop opiera się na 32 marmurowych kolumnach o wysokości 9 m.

Wnętrze Cysterny Justyniana robi kolosalne wrażenie, skutecznie wzmacniane przez system zmiennego oświetlenia.

W przeciwieństwie do innych cystern udostępnionych do zwiedzania, które osuszono, Cysterny Justyniana są wypełnione wodą, pływają w niej ryby. To dodaje im ogromnie uroku i autentyczności, czas cofa się...

Jedna z dwóch słynnych głów Meduzy. Nie wiadomo skąd ją przywieziono...

Kolumny w Cysternie 1001 Kolumny są zupełnie inne niż w Cysternie Justyniana. Nie zwożono ich z najdalszych zakątków imperium, wycięto je na potrzeby budowy cysterny na niedalekiej wyspie, bez zbędnych ozdób. Tworzą jednolity marmurowy las, a sama cysterna jest osuszona i można jej się doskonale przyjrzeć.

Jak widać na zdjęciach kolumny łączono z dwóch części przy pomocy marmurowego kołnierza ze względu na ich wysokość (15 m). Po remoncie w VI w poziom podłogi znacznie podwyższono, z dolnych kolumn widać zatem tylko małą ich część.